De laatste stop, voor we terugkeren naar de hoofdstad Havana en naar het begin van onze Cuba rondreis, is Santa Clara. Nooit van gehoord, zie ik sommige lezers denken. En toch is dit een bestemming die niet mag ontbreken op je Cubaanse must-seelijstje. De hoofdstad van de provincie Villa Clara, gelegen in het westelijk deel van Midden-Cuba aan de overkant van de Sierra del Escambray, krijgt terecht het lintje opgespeld van “stad van de heldhaftige guerrilla”. In Santa Clara had immers de beslissende strijd plaats tussen het leger van dictator Batista en de rebellen van Che Guevara. De belangrijkste bezienswaardigheden van de stad ademen dan ook Che en revolutie.
Van Trinidad naar Santa Clara
Dag leuke casa met de blauwe slaapkamer, de gezellige terrasjes, het internet dat de kleinzoon moest aanzetten, het lekkere ontbijt en de vriendelijke en behulpzame familie waar we te gast waren. De achtergelaten snacks en koekjes en geneesmiddelen zijn met plezier gegeven! Koffers ingeladen en daar gaan we, richting Santa Clara!
Dat wordt hotsen en botsen over een weg die voor de helft eigendom is van de provincie Villa Clara en voor de andere helft toebehoort aan de provincie Sancti Spíritus en bijgevolg in zeer slechte staat is. Ik heb oprecht medelijden met de schokdempers van onze bus. Die hebben de grootste moeite om de schokken ook echt te dempen! Het landschap waar we doorheen rijden maakt echter veel goed.
Langs koffieplantages waar de bekende arabica koffiebonen geteeld worden, langs finca’s en haciënda’s met monumentale toegangspoorten, een rit van 85 km in een omgeving die heel heuvelachtig en heel groen is.
Een witte koereiger op een zwarte koe, een slaperige os in de graskant, een paard in de voortuin, gele en rode bloemenstruiken, geduldig wachtende mensen aan een stoffige weggetje, gekleurde boerenhuisjes … straatbeelden waar ik wel een foto van wil nemen maar wat niet evident is vanuit de schommelende bus.
Bomen en velden glijden weg en maken plaats vrij voor de buitenwijken en het voornaamste monument van Santa Clara aan de Plaza de la Revolución Ernesto Che Guevara.
Conjunto Escultórico Commandante Ernesto Che Guevara
Voel je een vlieg, of beter een piepkleine mier, op de immense Plaza de la Revolución aan de Avenida de los Desfiles net buiten het centrum van de stad. De hele site ter ere van Ernesto Che Guevara – het plein, het bronzen standbeeld van Che boven op het trappenplatform, de gebeeldhouwde reliëfs, het mausoleum en het museum – is sinds 2002 geklasseerd als Nationaal Monument en het aantal bezoekers loopt flink in de miljoenen.
Het woord ‘heldenverering’ is hier echt wel op z’n plaats!
Het imposante complex overdondert je helemaal, door de grootte en de omvang en de wijdte en de symboliek die elk detail uitstraalt. Het enorme werk kwam tot stand dankzij de inzet en de samenwerking van ontwerpers, arbeiders en honderden vrijwilligers uit de stad en de provincie. De inhuldiging op 28 december 1988 was niet toevallig precies 30 jaar na de revolutionaire overwinning bij Santa Clara. Nadat op 17 oktober 1997 de urnen met de resten van Che en van een aantal van zijn guerrillastrijders werden bijgezet in het mausoleum, kreeg de plek een ware ‘bedevaartsstatus’.
Voor de liefhebbers van weetjes en feitjes, hier zijn er een paar op een rij:
# Het plein voor het monument is maar liefst 17.550 m² groot (goed voor een menigte van 80.000 mensen) en is uitgevoerd in rode, witte en zwarte geometrische motieven. De palmbomen, de fonteinen en de stadionverlichting, het heeft allemaal zijn betekenis.
# Het bronzen beeld van Che Guevara weegt 20 ton, is bijna 7 m groot en staat op een sokkel van 16 m. De commandante is voorgesteld zoals hij, recht uit de strijd, Santa Clara binnenwandelde, in uniform, gewapend en met de arm in het gips. Op de sokkel staan zijn beroemde woorden vereeuwigd: 'Hasta La Victoria Siempre' of 'Altijd Tot De Overwinning'.
# Op de reliëfs zie je taferelen uit de gevechten en kinderen en arbeiders met de inspirerende teksten (vertaald): ‘De fundamentele klei van ons werk is de jeugd’ en ‘Vrijwilligerswerk is een leerschool die gewetens schept’. Ook een paragraaf uit de afscheidsbrief van Che, voor hij naar Bolivia vertrok, staat in het beton gebeiteld.
# Het mausoleum is een haast heilige plek. Er geldt een verbod op hoofddeksels, camera’s (ja, ook je kleine stiekeme gsm) en praten! Als in een begrafenisstoet lopen de (weinige) bezoekers langs de nissen met de resten van Che en zijn kameraden. Je wordt er, hoe dan ook, een beetje stil van. Pas 30 jaar na hun dood (vermoord door Boliviaanse militairen op bevel van de CIA) werden zij in Bolivia gevonden. Een eeuwige vlam en elke dag verse bloemen versterken de status van heldendom.
# In het kleine museum vind je een permanente tentoonstelling over het leven van Che Guevara met foto’s, boeken, brieven, schoolrapporten en persoonlijke voorwerpen die hij gebruikte tijdens de revolutie zoals zijn uniform, horloge en beroemde baret, veldfles, fototoestel, radio en telefoon.
Ondersteboven en ferm onder de indruk van dit ongelooflijk monument voor Cuba’s nationale held! Je moet het gezien hebben en het helpt je te snappen waarom de Cubanen, zoveel jaar na zijn dood, nog steeds fan zijn van El Che!
Monumento a la Toma del Tren Blindado
Een ander geschiedkundig monument in Santa Clara ligt op amper 10 minuten rijden van het Che Guevara complex en heeft ook weer alles te maken met de revolutie en de eindzege in Santa Clara van Che en zijn aanhangers op de troepen van dictator Batista.
Op 29 december 1958, tijdens één van de laatste dagen van de revolutie, zorgde Che Guevara samen met 18 van zijn rebellen voor de beslissende slag in een jarenlange oorlog. Die laatste actie duurde slechts 90 minuten. Zoveel tijd had het handjevol guerrilla’s nodig om Batista’s gepantserde trein te laten ontsporen, de 350 (of 373 of 408) gewapende soldaten te overmeesteren en de munitie in beslag te nemen.
Een geleende bulldozer, een paar ‘huisgemaakte’ molotovcocktails en enkele vastberaden mannen tegenover een trein met 2 locomotieven, 17 rijtuigen, gepantserde legertanks en een paar honderd soldaten. Begrijpelijk dat Santa Clara de bijnaam ‘stad van de heroïsche guerrilla’s’ kreeg.
Een herdenkingsmonument werd in 1971 opgericht op de exacte plaats van de historische treinontsporing, op een lapje grond tussen de spoorlijn Santa Clara – Remedios en de Rio Cubanicay. Jaren later werden de strakke symbolische betonpijlers aangevuld met 4 van de oorspronkelijke treinwagons en de originele bulldozer uit 1958.
Er blijkt ook een museum te zijn in één van de treinwagons maar op de dag van ons bezoek was elke wagon potdicht. Jammer maar de beladen sfeer van het plein, ondanks het groen van de rivieroever en de zachtblauwe bloemengroepjes, heeft geen verdere extra’s nodig.
Adres: Carretera Camajuani (tussen Puente de la Cruz, de Rio Cubanicay en de spoorlijn naar Remedios)
Che con niño
Een van de mooiste en meest interessante standbeelden van Che Guevara vind je in de groene middenberm van de Avenida Liberación, op 500 m van de gepantserde trein. Met de gevel van het ‘Sede Provincial del Partido Comunista’ als achtergrond staat hier sinds 1998 een levensgrote, bronzen Che, flauwe glimlach om de mond, kind op de schouder, verse bloemen aan zijn gelaarsde voeten.
Wat het beeld zo bijzonder maakt zijn de kleine details die rechtstreeks of symbolisch verwijzen naar het leven van de rebellenleider. De eeuwige baret en de altijd aanwezige sigaar, het afgedragen uniform, de versleten laarzen, het jongetje op de geit, Che op een muilezel als een moderne Don Quichot, Che op een motor, het teken van oneindigheid, klimmende mannetjes, een jong meisje aan het vensterraam, zijn guerrillavrienden op de gesp van zijn riem … teveel om op te noemen dus neem je tijd en kijk niet 1 keer maar 2 en 3 en 4 keer.
Geen legende, geen romantische figuur maar een veelzijdig, vaak ook omstreden man met een uitgesproken toekomstvisie, wiens leven onlosmakelijk verbonden is met Cuba’s geschiedenis, dat is Ernesto ‘Che’ Guevara de la Serna.
Santa Clara, de stad
Je zou, na die Che overload, bijna vergeten dat Santa Clara ook gewoon een Cubaanse stad is met een gezellig boomrijk plein, roze en blauwe en turquoise gevels in koloniale stijl, een verkeersvrije winkelstraat met net iets andere winkels, een historische apotheek en sympathieke cafeetjes.
Veel van de toeristische trekpleisters liggen rond het Parque Leoncio Vidal:
* het E Central Santa Clara Hotel (waar wij logeren) met straatterras, magnifieke balkons en statig interieur.
* het muntgroene hoge torengebouw van Hotel Santa Clara Libre met dakterras en (blijkbaar) schitterend uitzicht over de stad. Pech voor ons sluiten ze net de deuren als wij er aankomen. Let even op de voorgevel: je ziet bovenaan nog steeds de kogelinslagen van de revolutiestrijd.
* de vergane glorie van het Palaco Municipal.
Op het centrale plein zelf valt vooral het standbeeld van Marta Abreu op. Zij liet eind 19e eeuw een aantal gebouwen in de stad bouwen waaronder het theater van Santa Clara.
Naast ‘Stad van de Revolutie’ is Santa Clara ook een bekende universiteitsstad. Dat zorgt voor een toevloed van jonge mensen en, zoals overal in de wereld, brengen die eigenzinnigheid en rockfestivals en creativiteit met zich mee. En dat komt niet meteen tot uiting als je in vogelvlucht door het centrum wandelt. Wie Santa Clara echt wil beleven moet misschien wat langer blijven en niet enkel focussen op Che en Parque Vidal.
Onze voorlaatste avond op Cubaanse grond sluiten we af in Restaurante Santa Rosalia, gebouwd in 1885 als school voor arme meisjes op de plaats waar, bij de stichting van Santa Clara, de eerste brandweerkazerne stond. Het fantastische decor van de patio kan echter niet verbergen dat de witte rijst op is en niet alle gerechten op het menu verkrijgbaar zijn.
65 jaar na de revolutie is er nog veel werk aan de winkel en behoorlijk wat ruimte voor verbetering!
Logeren: Hotel E Central Santa Clara (adres: Parque Padre Chao y Marta Abreus Pastora)
Diner: Restaurante Santa Rosalia (adres: Calle Maximo Gomez)
Reactie plaatsen
Reacties