Een kleine plaats in de Bay of Islands op het Noordereiland van Nieuw-Zeeland op 10 minuten rijden van het centrum van Paihia, dat is Waitangi. Wil je als bezoeker de complexe geschiedenis van Aotearoa of het Land van de Lange Witte Wolk echt begrijpen? Dan zijn de Waitangi Treaty Grounds een must-do en een haast verplichte stop op je Northland roadtrip. Eén van Nieuw-Zeelands meest symbolische plekken neemt ons vandaag mee op een historische reis naar het verleden, naar de verhalen en de mensen achter de complexe geschiedenis van de geboorte van een nieuwe natie.
Waitangi, een inleiding
Het begin van de 19e eeuw met steeds meer Europese kolonisten in Nieuw-Zeeland was ook het begin van toenemende spanningen en conflicten tussen zowel de kolonisten en de Māori als tussen verschillende Māori stammen onderling. De wetteloosheid, de verdeling van het land en de stammentwisten dreigden de pan uit te knallen en bereikten een hoogtepunt in 1831. De vereniging van Māori stammen (Te Whakaminenga) besliste daarom een brief te sturen aan de Britse regering. Er werd enerzijds hulp gevraagd bij het toezicht op de kolonisten en anderzijds vroeg men bescherming voor de Māori. De Britse Kroon had hier wel oren naar.
Een stevige voet op Nieuw-Zeelandse bodem was welkom want ook Frankrijk en Amerika lagen op de loer om hun vlag te planten op een stukje van dit eiland.
Zo gezegd, zo gedaan en als reactie op de Māori help-brief werd James Busby in 1832 naar Waitangi gestuurd. Hij was meteen de eerste officiële Brit in het land. Hij bluste wat brandjes, leidde ruzies over landverkopen terug in goede banen en adviseerde in 1834 de Māori tot het kiezen van een eigen vlag zodat hun schepen en de handel met Australië niet geblokkeerd konden worden. Die vlag (met de ellenlange Māori naam Te Kara o Te Whakaminenga o Nga Hapu o Nu Tireni) en het groeiend aantal Europeanen werd de directe aanleiding voor 34 Māori stamhoofden om hun handtekening te zetten onder een onafhankelijkheidsverklaring.
Opgesteld door James Busby, vertaald naar het Māori door een dominee van de Church Missionary Society, was dit een eerste officiële document waarin de Māori het alleenrecht opeisten over het land dat zij Aotearoa noemden.
In 4 artikelen werd vastgelegd dat Nieuw-Zeeland een onafhankelijke staat zou worden, dat het hoogste gezag uitgeoefend zou worden door de Māori stamhoofden, dat er elk najaar een conferentie zou gehouden worden in Waitangi en dat een kopie van het document zou bezorgd worden aan de Engelse koning.
Met de steun van de Britse regering en de erkenning van de vlag door de koning van Engeland leidde deze overeenkomst, na verdere onderhandelingen, tot wat het Verdrag van Waitangi genoemd werd.
Waitangi, een verdrag
Wanneer in 1840 William Hobson aankomt in de Bay of Island heeft hij orders mee van de Britse regering om een verdrag te sluiten met de Māori. En daar hebben we James Busby weer die op 5 februari een meeting organiseerde in Waitangi tussen meer dan 500 Māori stamhoofden en Hobson, die de Britse Kroon vertegenwoordigde. De voors en tegens van het Britse voorstel werden tot een stuk in de nacht besproken en uiteindelijk werd het Verdrag van Waitangi (The Treaty of Waitangi) op 6 februari 1840 ondertekend in het Treaty House, de ambtswoning van James Busby.
Daarmee was een van de belangrijkste documenten in de geschiedenis van Nieuw-Zeeland een feit. Een document dat een blijvende impact zou hebben op de relatie tussen de Europese kolonisten en de inheemse bevolking. Een document dat als het ware aan de basis lag van de vorming van het land en van invloed zou zijn op alle aspecten van het leven in dat land.
Het definitieve verdrag bestond slechts uit 3 artikelen, opgesteld in het Engels én in het Māori. Die 2 versies van het verdrag, de afwijkende vertaling en de verschillen tussen de beide talen onderling zou in de volgende jaren en tot op heden voor een vaak verhitte ideologische strijd zorgen.
Artikel 1
In de Engelse versie staan de Māori hun soevereiniteit af aan de Britse Kroon, terwijl in de Māori-versie er sprake is van het delen van macht en autoriteit.
Artikel 2
De Engelse versie garandeert de Māori het eigendom van hun land, bossen en andere bezittingen, echter beperkt tot die gebieden die al door hen bewerkt en bewoond werden. De Britse Kroon heeft het exclusieve recht om land van de Māori te kopen.
In de Māori versie werd dit artikel vertaald als het behoud van de volledige soevereiniteit over het complete grondgebied van het land, eilanden en kustwateren inbegrepen.
Artikel 3
In artikel 3 belooft de Kroon aan de Māori dezelfde rechten en plichten als de Britse onderdanen. Het zou, in theorie, de inheemse bevolking gelijkwaardig maken aan de Europese kolonisten.
Betekende het Verdrag van Waitangi het einde van de strubbelingen tussen Europese kolonisten en de inheemse bevolking? Toch niet want de 2 versies van het verdrag en de dubbele interpretaties van de tekst zorgden binnen de kortste keren voor The New Zealand Wars met een verlies van levens en land voor de inheemse bevolking. Meer dan 100 jaar na de historische datum van 6 februari 1840 werd in 1975 een parlementaire wet gestemd die alle geschillen en claims als gevolg van het Verdrag van Waitangi onderzoekt, begeleidt en regelt. Ook vandaag nog werkt het Waitangi Tribunal aan herstelmaatregelen als gevolg van schendingen van het Waitangi Verdrag door de Britse Kroon.
Ondanks de woelige geschiedenis heeft Waitangi zeker bijgedragen tot een Nieuw-Zeelandse samenleving waar wederzijds respect en samenwerking tussen de Māori en de rest van de bevolking van cruciaal belang zijn.
Waitangi, een bezoek
Nog jaren na de ondertekening van het Waitangi Verdrag bleef het Treaty House en Estate eigendom van James Busby en zijn familie. Verkoop en verwaarlozing door de jaren zorgden ervoor dat enkel de Māori zich de betekenis van de plek nog herinnerden. Dat veranderde in 1932 toen de Engelse gouverneur en zijn vrouw op vakantie waren in de Bay of Islands en Waitangi bezochten. Overtuigd van de charme en het bijzonder aspect van de plaats, kochten zij het Treaty landgoed en schonken het aan de Nieuw-Zeelandse staat op 6 februari 1934. Die dag werd uitgeroepen tot Waitangi Day, een nationale feestdag die sindsdien elk jaar op 6 februari gevierd wordt als een erkenning van de Māori cultuur en identiteit, als een bevestiging van de taal, de tradities en de waarden van de inheemse bevolking.
Het Treaty House en het Treaty Estate werden ondergebracht in de Waitangi National Trust Estate, een cultureel erfgoed bekroond met verschillende prijzen (Visitor Experience Award - Māori Tourism Award - Landscape Architecture Award - Best Museum Project Award) en, in afwachting van goedkeuring, opgenomen in de voorlopige UNESCO Werelderfgoedlijst.
En omdat geschiedenis nu eenmaal ons ding is, zijn we op een druilerige maandag op weg naar de Waitangi Treaty Grounds voor een cultureel badje.
Over de Waitangi One Way Bridge, met een fantastisch zicht over de eilandenbaai en de monding van de Waitangi rivier, rijden we zo het Waitangi domein op. Gelikt en gestreken grasvelden en indrukwekkende bomen leiden ons naar de parking.
Waar kolonisten een eerste glimp zagen van hun nieuwe land, waar handelaars en walvisvaarders een nieuwe leven trachtten op te bouwen, waar Europese heersers en Māori stamhoofden voor het eerst een verdrag tekenden, daar op die roerige plek (Waitangi betekent ‘huilend water’) is nu een oase van groen en rust gecreëerd, bezaaid met historie en cultuur.
Nog te vroeg voor de gegidste rondleiding, gaat het richting het Whare Waka Café voor een lekkere (maar drukke) lunch.
De 2 musea (Waitangi Museum en Museum of the Price of Citizenship) slaan we over. We zijn vooral benieuwd naar het Treaty House en de langste ceremoniële waka (oorlogskano) ter wereld.
Langs de kleine souvenirshop met mooie handgemaakte juwelen, houtsnijwerk en interessante geschiedkundige boeken en over keurig aangelegde wandelpaden en houten vlonders tussen inheemse planten en bomen komen we bij de eerste bezienswaardigheid.
Flagstaff
Oprijzend tegen de grijze lucht duidt de 34 m hoge vlaggenmast de plaats aan waar de Treaty of Waitangi werd ondertekend in 1840. Aan de mast wapperen de 3 officiële Nieuw-Zeelandse vlaggen met de huidige vlag, de allereerste vlag van 1834 en de vlag van de Britse Unie. Een krachtig symbool van heden, verleden en toekomst, uitkijkend over de baai.
Treaty House
Een zachtgeel geschilderde Engelse cottage met een romantische binnentuin, het huidige Treaty house verschilt lichtjes van het huis waar James Busby zijn intrek nam als de officiële vertegenwoordiger van de Britse regering. Het originele huis werd een paar keer gerestaureerd en is nu ingedeeld in themakamers die naast het familieverhaal van de Busby’s ook het verhaal vertellen van het Verdrag van Waitangi.
Te Whare Rūnanga
In de schaduw van het Treaty House werd in 1940 (100 jaar na het Verdrag Van Waitangi) een ontmoetingshuis of marae gebouwd in onvervalste Māori houtsnijkunst. Waar normaal een marae gebouwd is als een abstracte voorstelling van een stammenvoorvader, is dit ontmoetingshuis een unieke weerspiegeling van alle Māori over gans Nieuw-Zeeland. Alle Māori bouwstijlen zijn immers terug te vinden in het interieur en dat maakt van het ontmoetingshuis ook een kunstenhuis.
Voor de weetgierige bezoeker: waarom die aparte donkerrode kleur in de Māori houtsnijkunst? Simpel omdat rood staat voor bloed, levenskracht, vitaliteit en de energie die door alle levende dingen stroomt. Rood wordt in Māori tradities dan ook beschouwt als een heilige kleur.
Waka
De langste oorlogskano of waka ter wereld heeft ook een erg lange Māori naam: Ngātokimatawhaorua, naar de kano uit de legende over de ontdekking van Aotearoa. Een waka werd niet alleen gebruikt als vervoersmiddel maar was ook een symbolische afbeelding van de stam. Deze schitterende waka onder zijn ellenlange al even schitterende afdak werd gebouwd ter ere van de 100e verjaardag van het Verdrag van Waitangi en is een verzameling van minuscuul uitgewerkte details.
Kapa Haka
Een cultureel optreden met typische Māori zang en dans mag hier niet ontbreken en de leuke afsluiter krijgt een leuke begin. Voor we in de kleine theaterzaal mogen, moet er eerst geoefend worden op een aantal Māori kreten. We doen het niet meteen goed, te stijf, te stil – toeristen hé! Uit respect voor de zangers en de dansers moeten ook alle petjes en zonnehoeden af en dan kan de show beginnen. Wat een indrukwekkende vertoning – altijd kippevel die krachtige samenzang. En we vergeten niet om oh en ah en wauw te roepen! Nog een foto met een stoere Māori krijger of toch liever niet?
Wat hebben we vandaag geleerd, zou SOS Piet ons vragen? Heel veel, dankzij de enthousiaste gids en zijn uitgebreide verhalen en informatie over een periode die het kader vormde voor de stichting van Nieuw-Zeeland.
Adres: 1 Tau Henare Drive, Waitangi, Bay of Islands 0293
Openingsuren: elke dag open behalve op 25 december / rondleiding met gids reserveren want de groepen zijn beperkt
Lunch: Whare Waka Café
Reactie plaatsen
Reacties